Bệnh zona thần kinh được biết đến là một trong những căn bệnh gây nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Vậy zona là bệnh gì?. Bệnh zona thần kinh có nguy hiểm không?. Nguyên nhân, Dấu hiệu, Triệu chứng và Biểu hiện của bệnh zona thần kinh là gì? Cách điều trị bệnh zona như nào? Các yếu tố nguy cơ cùng cách phòng tránh bệnh zona?… Những thông tin trong bài viết dưới đây của DINHNGHIA.VN chắc chắn sẽ giúp bạn kiến thức tổng quan về căn bệnh này, cùng tìm hiểu nhé!.
Bệnh zona thần kinh là bệnh gì?
Bệnh zona thần kinh hay còn gọi là Herpes zoster là bệnh do virus varicella zoster gây nên. Đặc trưng của bệnh là những tổn thương dạng mụn nước thành từng dạng trên cơ thể, thường dọc theo dây thần kinh.
Virus varicella zoster là 1 trong 8 virus herpes đơn dạng gây ảnh hưởng cho con người. Đây là virus gây ra bệnh thủy đậu và zona. Varicella zoster được biết đến là có vỏ ngoài lipi với kích thước hạt 150-200 nm, lõi nucleocapsid có hình đối xứng đa diện, bên trong chứa phân tử ADN chuỗi đôi. Virus này có sức đề kháng kém, nếu tổ chức nuôi cấy phải giữ trong môi trường lạnh. Varicella zoster chỉ sống được trong tế bào người. Các tế bào bị bệnh có nhân to chiết quang, đồng thời nguyên tương co tròn lại, bên cạnh đó cũng có tiểu thể nội bào ưa acid ở trong nhân.
Bệnh zona chính là dạng tái hoạt động của một nhiễm trùng tiềm tàng nhiễm varicella zoster mà người bệnh nhiễm phải trước đây (thường là bệnh thủy đậu). Quá trình hoạt động trở lại và nhân lên của virus này khiến các đám tổn thương lan rộng và khó kiểm soát.
Nguyên nhân của bệnh zona là gì?
Bệnh zona có nguyên nhân do virus varicella zoster. Virus này cũng gây bệnh thủy đậu. Do đó, người đã từng mắc căn bệnh thủy đậu sẽ có tỉ lệ rất cao mắc bệnh zona.
Cơ chế gây bệnh zona thần kinh
Sau khi bệnh thủy đậu được điều trị, varicella zoster có thể xâm nhập vào tế bào thần kinh và trở về dạng không hoạt động (dạng ngủ). Virus có thể ở thể không hoạt động này trong nhiều tháng, thậm chí, nhiều năm. Sau đó, dựa vào một điều kiện nào đó, virus này hoạt động trở lại.
Hiện nay không có nghiên cứu chính thức nào về nguyên nhân tại sao virus hoạt động trở lại. Tuy nhiên, đa phần các nhà khoa học cho rằng, sự suy giảm của hệ miễn dịch có thể là yếu tố thuận lợi cho varicella zoster tái hoạt động. Những nguyên nhân là suy giảm hệ miễn dịch thường gặp như ở người già, tình trạng hệ miễn dịch suy yếu, hay ở trẻ em chưa có hệ miễn dịch hoàn thiện. Ngoài ra còn có một số người mắc các chứng suy giảm miễn dịch đột ngột ( ung thư, HIV/AIDS, người dùng thuốc ức chế miễn dich) hoặc những người đột nhiên gặp stress trong thời gian dài.
Yếu tố nguy cơ của bệnh zona thần kinh là gì?
Yếu tố nguy cơ mắc bệnh zona cũng như làm tăng thêm tính trầm trọng của bệnh phụ thuộc vào lứa tuổi, tiền sử bệnh cũng như tình trạng sức khỏe. Thông thường, những người có hệ miễn dịch kém, hoặc bị ức chế miễn dịch là đối tượng hay mắc bệnh nhất. Nắm được các yếu tố nguy cơ giúp phòng tránh mắc bệnh hoặc giúp kiểm soát tình trạng bệnh tốt hơn.
Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh zona là ai?
- Tiền sử mắc bệnh thủy đậu: Có tới 10- 20% bệnh nhân mắc thủy đậu bị zona thần kinh. Nguyên nhân là do sau điều trị bệnh thủy đậu, virus varicella zoster trở thành thể ngủ trong tế bào thần kinh. Khi kích hoạt trở lại, virus hoạt động trở lại, theo đường của dây thần kinh mà gây bệnh.
- Người già: Ở người già, sức đề kháng kém, hệ miễn dịch suy giảm nên dễ mắc zona thần kinh.
- Trẻ nhỏ: Nguyên nhân do hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện.
- Điều trị ung thư: Xạ trị và hóa trị trong điều trị ung thư làm sức đề kháng của cơ thể giảm sút.
- Các bệnh lý gây suy giảm hệ miễn dịch: Điển hình là HIV/AIDS, ung thư làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona. Đồng thời, ở những đối tượng này, bệnh zona thần kinh sẽ diễn biến phức tạp và gặp khó khăn trong điều trị.
- Thuốc: Người bệnh sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch. Một số loại thuốc ức chế miễn dịch dùng nhiều trên lâm sàng là prednisonlon, methyl prednisolon (dùng phổ biến trong rất nhiều mặt bệnh, thậm chí, đôi khi bị lạm dụng), metrothexat, cyclosporin (điều trị viêm khớp dạng thấp)… Các loại thuốc này khiến ức chế hệ miễn dịch, làm sức đề kháng của cơ thể giảm dẫn đến người dùng thuốc có khả năng cao bị zona thần kinh.
Biểu hiện và triệu chứng bệnh zona thần kinh
Biểu hiện của bệnh zona thần kinh là gì?
Tổn thương trong bệnh zona là tổn thương dạng mụn nước. Ban đầu, người bệnh sẽ gặp các dị cảm ở da như cảm giác nóng rát. tê, như châm chích. Các triệu chứng này thường gặp ở cơ thể, tăng lên về đêm. Sau đó, tại chỗ đau rát xuất hiện các mảng đỏ trên da. Trên những mảng đỏ có các mụn nước, các bọng nước tập trung như chùm nho, nối với nhau thành từng dải dọc theo đường đi của dây thần kinh.
Lúc đầu, dịch của mụn nước trong, sau đó đục dần, hóa mủ, cuối cùng vỡ ra và đóng vảy tiết. Mụn nước xuất hiện và tồn tại trong 3- 5 ngày, thời gian đóng vảy tiết và bong vảy kéo dài trong 2-3 tuần.Giai đoạn mụn nước hóa mủ và vỡ ra, người bệnh dễ bị bội nhiễm.
Những triệu chứng của bệnh zona thần kinh
- Ngứa: Người bệnh có thể bị ngứa tại nơi phát ban và nổi mụn nước. Phản xạ gãi của bệnh nhân càng khiến cho tổn thương lan rộng.
- Các triệu chứng giống cúm: Sốt, nhức đầu, mệt mỏi, ớn lạnh. Các triệu chứng này thường xuất hiện trước và trong khi nổi mụn nước.
- Hạch các vùng lân cận có thể sưng và đau nhẹ.
Vị trí bị ảnh hưởng bởi bệnh zona thần kinh
Bệnh zona có tổn thương dọc theo dây thần kinh và chỉ ở 1 bên của cơ thể. Với những người suy giảm miễn dịch trầm trọng như HIV/AIDS thì tổn thương có thể ở cả 2 bên. Vị trí tổn thương ở vùng lưng ngực tới 50%, vùng mặt cổ 10- 20% và vùng thắt lưng cùng 10- 20%. Trong giai đoạn đầu, bệnh zona ở vùng đầu mặt dễ bị nhầm với đau nửa đầu. Vùng lưng ngực được phân biệt với tổn thương do kiến ba khoang. Vùng cùng cụt cần phân biệt với herpes sinh dục.
Những biến chứng của bệnh Zona thần kinh
- Viêm loét da: Tình trạng mụn nước ở bệnh zona gây tích tụ làm phá hủy bề mặt da, từ đây tạo nên các vết loét sâu, bị sưng tấy và dễ nhiễm trùng.
- Viêm màng não: Biến chứng này tuy hiếm gặp nhưng gây nguy hiểm cho người bệnh.
- Ảnh hưởng thần kinh: Nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh chính là bởi sự xuất phát của virus cư trú tại các dây thần kinh, do đó người bệnh sẽ bị đau âm ỉ sâu trong tế bào thần kinh. Bên cạnh đó thì hệ thần kinh dưới da cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Ảnh hưởng đến thính giác: Zona thần kinh ở tai có thể gây ra biến chứng điếc.
- Nhiễm trùng da: Trong bệnh zona, người bệnh thường cảm thấy ngứa và có phản xạ gãi. Do đó, mụn nước bị vỡ ra, các tổn thương lan rộng đồng thời tạo điều kiện cho các vi khuẩn xâm nhập. Ngoài ra, chăm sóc vệ sinh vết thương không đúng cách cũng có thể tăng nguy cơ bội nhiễm.
- Nguy cơ biến chứng giảm tiểu cầu, viêm tụy nếu điều trị sai cách.
- Đau sau zona: Bệnh zona đa số đều tiến triển lành tính, và kết thúc tiến triển trong vài tuần. Tuy nhiên, đau sau zona có thể kéo dài từ 2- 6 tháng. Có tới 2% bệnh nhân zona vẫn bị đau đớn kéo dài hàng năm, gây ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống của người bênh và khó kiểm soát. Đặc biệt, đối với người trên 60 tuổi, đau sau zona càng hay gặp và thường gây đau đớn nặng nề.
- Biến chứng mắt: Bệnh zona thần kinh còn gây biến chứng với mắt bởi làm ảnh hưởng đến thị giác, làm giảm thị lực. Với vị trí nhạy cảm ở vùng mắt, zona thần kinh dễ để lại các biến chứng ảnh hưởng đến thị lực người bệnh. Nếu zona thần kinh gây tổn thương thần kinh thị giác, sẽ dẫn đến mù lòa vĩnh viễn. Do đó, đây là một trong những biến chứng rất nguy hiểm cần được các bác sĩ và người bệnh lưu ý.
- Ảnh hưởng thẩm mỹ: Những tổn thương do zona thần kinh gây nên nếu không được điều trị tốt và vệ sinh đúng cách dễ để lại sẹo, ảnh hưởng đến thẩm mỹ của bệnh nhân, nhất là vùng đầu mặt.
- Đối với phụ nữ mang thai: Mẹ bầu mắc zona thần kinh có thể gây ảnh hưởng không tốt đến quá trình phát triển của bé. Tuy nhiên, sự ảnh hưởng của virus varicella zoster lên bé khi mắc bệnh zona thần kinh ít hơn khi mẹ mắc bệnh thủy đậu. Nhưng không vì thế mà mẹ chủ quan khi mắc bệnh. Tốt nhất, phụ nữ có thai nên đến các cơ sở y tế khám ngay khi có dấu hiệu mắc bệnh zona thần kinh.
Cách điều trị bệnh zona thần kinh
Bệnh zona thần kinh được chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng. Trong trường hợp bác sĩ nghi ngờ có biến chứng, người bệnh sẽ được chỉ định các thăm khám cận lâm sàng phù hợp. Điều trị bệnh zona thần kinh cần chú ý đến kiểm soát bệnh, giảm đau sau zona, đồng thời tránh các biến chứng của bệnh.
Mục tiêu điều trị bệnh zona
Kháng virus, giảm đau, chống bội nhiễm và phòng tránh các biến chứng.
Các loại thuốc trị zona thần kinh
Thuốc điều trị bệnh zona thần kinh hay đơn thuốc chữa zona thần kinh là mối quan tâm hàng đầu khi tìm hiểu về chứng bệnh nay. Dưới đây là các loại thuốc trị zona thần kinh được các bác sĩ kê toa.
- Acyclovir: Là thuốc kháng virus hiệu quả, có tác dụng ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Ngoài ra, acyclovir còn có tác dụng giảm đau tương đối tốt. Tuy nhiên, để có tác dụng sớm nhất, cần sử dụng thuốc khi bắt đầu có tiền triệu hoặc trong vòng 72 giờ đầu khi mọc mụn nước.
- Các loại thuốc giảm đau: Bệnh nhân đau nhiều có thể chỉ định các thuốc giảm đau như paracetamol, an thần( seduxen) hoặc thuốc tê như lidocain dạng gel, kem và dạng xịt.
- Thuốc bôi chăm sóc tại chỗ: xanh metilen, castelani…
- Bổ sung kháng sinh nếu cần: Với những bệnh nhân có bội nhiễm sẽ được bổ sung thêm thuốc kháng sinh hoặc mỡ bôi chứa kháng sinh.
Trên đây là một số loại thuốc điển hình điều trị bệnh zona. Tuy nhiên tùy tình trạng bệnh mà việc sử dụng thuốc là khác nhau. Bạn cần thăm khám cụ thể để việc sử dụng thuốc một cách chính xác. Bên cạnh đó thì người bệnh cũng cần được theo dõi chặt chẽ để đề phòng các biến chứng nguy hiểm khác.
Chế độ chăm sóc khi bị zona thần kinh
- Không nên gãi làm xây xước mụn nước vì dễ gây nhiễm trùng thứ phát và tổn thương lan rộng.
- Vệ sinh cơ thể nhất là vùng bị bệnh.
- Nên mặc quần áo rộng, chất mềm mại, thoáng mát khi bị bệnh để tránh bị vải cọ xát vào gây đau.
- Có chế độ nghỉ ngơi và ăn uống phù hợp.
Cách phòng tránh bệnh zona thần kinh
- Phụ nữ có thai nên hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh thủy đậu, zona thần kinh.
- Khi dịch thủy đậu bùng phát nên tránh chỗ đông người, đeo khẩu trang thường xuyên để chống lây nhiễm.
- Với người trên 60 tuổi đã từng mắc thủy đậu nên tiêm vaccine để đề phòng mắc bệnh zona thần kinh.
- Thường xuyên rèn luyện sức khỏe để nâng cao sức đề kháng.
Một số câu hỏi thường gặp về bệnh zona thần kinh
Bệnh zona thần kinh nên ăn gì?
- Thực phẩm chứa nhiều lysine: Lysine là yếu tố quan trọng giúp duy trì hệ miễn dịch, nâng cao thể trạng và ức chế virus. Các thực phẩm chứa nhiều lysine là sữa và các sản phẩm từ sữa, cá ngừ, thịt gà, các loại đậu.
- Kẽm và vitamin C: Hai chất này vừa tốt cho hệ miễn dịch, vừa có công dụng đẩy nhanh quá trình liền sẹo trong bệnh zona thần kinh.Người bệnh có thể bổ sung các thực phẩm như: các loại rau màu xanh đậm, thịt bò, cam, bưởi, đu đủ, dâu tây.
- Các thức ăn giàu vitamin B6 và B12: Có trong các thực phẩm sữa, sữa chua, cá, chuối, khoai lang…
Mắc bệnh zona cần kiêng ăn gì?
Các thực phẩm mà người mắc bệnh zona thần kinh nên tránh là:
- Những thực phẩm giàu chất béo: Đồ ăn nhanh, thức ăn chiên rán chính là những thực phẩm khiến quá trình lành bệnh chậm lại.
- Chất kích thích: Rượu bia, cafe, thuốc lá và các chất kích thích khác khiến cho hệ miễn dịch kém đi, virus dễ lây lan hơn.
- Ngũ cốc tinh chế: Dùng quá nhiều ngũ cốc tinh chế khiến cho lượng đường trong máu cao, dễ gây nguy cơ bội nhiễm.
Tìm hiểu bệnh zona thần kinh ở mắt
Bao gồm các triệu chứng tổn thương mụn nước ở quanh mắt, mi mắt, võng mạc, giác mạc. Kèm theo đau bỏng rát ở mắt, nhói mắt, chảy nước mắt, nhạy cảm với ánh sáng. Zona thần kinh ở mắt cần được điều trị cẩn thận, nếu không dễ gây các biến chứng nguy hiểm. Mắt bị khô, để lại sẹo ở mí mắt, sụp mí, bội nhiễm dẫn đến hoại tử giác mạc. Để lâu, người bệnh có thể bị mù vĩnh viễn.
Bệnh zona thần kinh có lây không?
Bệnh zona thần kinh là bệnh truyền nhiễm. Chính bởi vậy mà bệnh có thể lây lan từ người này sang người khác qua con đường tiếp xúc trực tiếp, do dịch trong mụn nước của người bệnh chứa đầy virus lây lan sang người khỏe mạnh. Hoặc cũng có thể lây lan khi người lành dùng chung khăn tắm, khăn mặt với người bệnh. Vì thế khi tiếp xúc với người mắc bệnh zona thần kinh cần lưu ý tránh không dính vào dịch tiết của người bệnh để không bị lây lan.
Bệnh zona thần kinh có nguy hiểm không?
Như đã nói ở trên, bệnh zona thần kinh có tiến triển lành tính, thường khỏi trong một đến vài tuần. Tuy không phải căn bệnh gây nguy hiểm trực tiếp, nhưng với những người có hệ miễn dịch suy giảm hoặc chăm sóc và điều trị không đúng cách sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Vì thế, người bệnh cần được điều trị triệt để và chăm sóc toàn diện để tránh các biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng nhận biết bệnh zona thần kinh ở môi
- Nhức đầu, cảm mệt, cơ thể ớn lạnh: Đây là những dấu hiệu nhận biết đầu tiên ở bệnh zona thần kinh nói chung ở bệnh zona thần kinh xuất hiện ở môi nói riêng. Đây là dấu hiệu rất dễ nhầm lẫn với cảm sốt thông thường, tuy nhiên người bệnh cần nhận biết sớm để có cách điều trị kịp thời.
- Sưng và ngứa, đau rát ở khu vực quanh miệng: Đây là triệu chứng điển hình nhất cho tình trạng zona thần kinh ở môi. Các biểu hiện này sẽ xuất hiện sau 2-3 ngày khi bệnh nhân bị nhiễm virus.
- Xuất hiện quanh môi và miệng nhiều mụn nước li ti: Sau khi bị cảm sốt mệt mỏi, đau rát hay ngứa quanh miệng thì viền môi sẽ có nhiều mụn li ti, thậm chí ở cằm, mũi hay má… Theo thời gian những mụn nước này sẽ sưng to bởi chứa nhiều dịch bên trong.
Dấu hiệu của bệnh zona thần kinh ở trẻ em là gì?
Tương tự như các triệu chứng của bệnh zona thần kinh ở người lớn, với trẻ em có một số dấu hiệu điển hình như sau:
- Mệt mỏi, khó chịu, quấy khóc: Đây là thời điểm cơ thể của trẻ phản ứng với virus gây bệnh. Bé sẽ uể oải, chán ăn, suy nhược, có thể kèm đau họng.
- Sốt cao từ 38,5 đến 40 độ: Nhiều trẻ khi bị zona thường sốt cao từ lúc mới nhiễm bệnh.
- Đau rát ở da: Đây được xem là dấu hiệu điển hình nhất của bệnh zona. Các khu vực trên da của trẻ sẽ ửng đỏ với mức độ tăng dần. Trẻ sẽ ngày càng quấy khóc bởi sự khó chịu và đau rát.
- Xuất hiện các mụn nước: Sau khoảng thời gian sốt từ 1-3 ngày thì trên cơ thể của trẻ sẽ xuất hiện các mụn nước tại các vùng da ửng đỏ. Những mụn nước này có đặc trưng là tập trung thành một vệt dài từ 3-5mm. Đồng thời các mụn nước này cũng nổi gồ cao hơn da.
Trên đây là tổng hợp những kiến thức hữu ích về bệnh Zona của DINHNGHIA.VN. Hy vọng đã cung cấp cho bạn những thông tin có ích trong quá trình tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu cũng như cách điều trị bệnh zona thần kinh. Chúc bạn luôn khỏe!.
(Bác sĩ đa khoa – Phương Hoa)
Xem thêm qua một số tư vấn dưới đây:
(Nguồn: www.youtube.com)
Xem thêm:
- Bệnh giời leo là gì? Nguyên nhân, Triệu chứng và Cách điều trị
- Bệnh tay chân miệng là gì? Nguyên nhân, Triệu chứng, Cách điều trị
