Trái phiếu là gì? Đây là loại giấy ghi nhận nợ quy định nghĩa vụ của công ty phát hành phải trả một khoản tiền nhất định cho người giữ trái phiếu. Tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu hơn về chủ đề này.
1. Trái phiếu là gì?
Trái phiếu là một loại chứng khoán được phát hành bởi doanh nghiệp, có kỳ hạn từ 1 năm trở lên. Trái phiếu xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người nắm giữ đối với một phần nợ của doanh nghiệp phát hành.
Trái phiếu chào bán ra công chúng có mệnh giá là 100 nghìn đồng, và bội số của 100 nghìn đồng. Trong trái phiếu, có một số loại trái phiếu như trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm chứng quyền và trái phiếu có bảo đảm.
- Trái phiếu chuyển đổi: Được công ty cổ phần phát hành, loại trái phiếu này có thể chuyển thành cổ phiếu phổ thông của chính doanh nghiệp phát hành theo điều khoản, điều kiện đã được xác định tại phương án phát hành trái phiếu.
- Trái phiếu kèm chứng quyền: Được công ty cổ phần phát hành kèm theo chứng quyền, loại trái phiếu này cho phép người nắm giữ chứng quyền được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông của tổ chức phát hành theo điều khoản, điều kiện đã được xác định tại phương án phát hành trái phiếu.
- Trái phiếu có bảo đảm: Được đảm bảo thanh toán tất cả hoặc 1 phần gốc, lãi khi đến hạn bằng tài sản của tổ chức phát hành hay tài sản của bên thứ 3 theo quy định của pháp luật về giao dịch đảm bảo, hay được bảo lãnh thanh toán theo pháp luật quy định.
2. Trái phiếu có đặc điểm gì?
Trái phiếu được phát hành bởi chủ thể có thể là công ty, chính phủ Trung ương hay chính quyền địa phương. Bất kỳ cá nhân hay doanh nghiệp nào cũng có thể mua trái phiếu, trong đó có cả chính phủ. Các loại trái phiếu không ghi tên của trái được gọi là trái phiếu vô danh, trong khi loại có ghi tên được gọi là trái phiếu ghi danh.
Không giống với người mua cổ phiếu vốn là người chủ sở hữu công ty, người mua trái phiếu được gọi là chủ nợ của chủ thể phát hành trái phiếu bởi họ là người cho chủ thể phát hành vay tiền.
Tiền lãi là thu nhập của trái phiếu, và đó là khoản thu cố định thường kỳ, không phụ thuộc vào kết quản sản xuất kinh doanh của công ty phát hành.
Vì trái phiếu là chứng khoán nợ nên nếu công ty bị phá sản, giải thể thì phải có nghĩa vụ chi trả cho các chủ trái phiếu trước, rồi mới tới các cổ đông.
Thông qua những đặc điểm cơ bản tên, trái phiếu được cho là có tính ổn định và ít rủi ro hơn so với cổ phiếu. Do vậy, đây là loại chứng khoán được ưa chuộng bởi giới đầu tư.
3. Các loại trái phiếu
Phân loại theo chủ thể phát hành
- Trái phiếu chính phủ: Được phát hành bởi Bộ Tài chính, nhằm huy động vốn cho ngân sách quốc gia hoặc các dự án, chương trình thuộc phạm vi đầu tư của nhà nước. Thông thường, trái phiếu chính phủ có lãi suất thấp, tuy nhiên ít rủi ro nhất nếu so với những loại chứng khoán khác.
- Trái phiếu chính quyền địa phương: Được phát hành bởi Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố với kỳ hạn từ 1 năm trở lên. Trái phiếu này được phát hành nhằm huy động vốn cho dự án, công trình đầu tư của địa phương. Thông thường, nguồn tiền hoàn trả trái phiếu là nguồn thu ngân sách địa phương.
- Trái phiếu doanh nghiệp: Được phát hành bởi doanh nghiệp, trong đó có cả ngân hàng, loại trái phiếu này nhằm đáp ứng nhu cầu vốn theo nguyên tắc tự vay, tự trả và tự chịu trách nhiệm.
Dựa theo tính chất của trái phiếu
- Trái phiếu chuyển đổi: Có thể chuyển thành cổ phiếu ở một thời điểm nào trong đó tương lai. Loại trái phiếu này thường có lãi suất thấp, tuy nhiên thu hút giới đầu tư nhờ tỉ lệ chuyển đổi hấp dẫn. Trái phiếu chuyển đổi chỉ có ý nghĩa nếu doanh nghiệp là chủ thể phát hành.
- Trái phiếu không chuyển đổi: Loại trái phiếu này có tính chất ngược lại
Dựa theo lợi tức trái phiếu
- Trái phiếu lãi suất cố định: Đã xác định lợi tức và các đợt trả lãi ở suốt kỳ hạn trên hợp đồng giao dịch.
- Trái phiếu lãi suất thả nổi: Loại này có mức lợi tức xác định trước, cùng với một khoản lợi tức biến động theo lãi suất tham chiếu. Thông thường, các công ty nội địa chọn lãi suất tham chiếu là lãi suất trung bình kỳ hạn 1 năm của 4 ngân hàng nhà nước bao gồm BIDV, Vietinbank, Vietcombank và Agribank.
- Trái phiếu có lãi suất bằng 0: Ở loại này, trái chủ không nhận lợi tức, tuy nhiên được mua trái phiếu với giá thấp hơn mệnh giá và được hoàn trả bằng mệnh giá khi trái phiếu đáo hạn.
Dựa theo phương thức đảm bảo
- Trái phiếu có tài sản đảm bảo: Tổ chức phát hành loại này dùng tài sản như máy móc – thiết bị, bất động sản hay cổ phiếu để đảm bảo việc phát hành. Tài sản cầm cố có giá trị thị trường thường lớn hơn so với mệnh giá trái phiếu đã phát hành. Trái chủ có quyền phát mãi tài sản đảm bảo nhằm thu hồi số tiền còn nợ trong trường hợp tổ chức phát hành mất khả năng thanh toán.
- Trái phiếu không có tài sản đảm bảo: Tính chất ngược lại so với trái phiếu có tài sản đảm bảo, nhưng rủi ro lớn hơn
4. Một số khái niệm liên quan đến trái phiếu
Thị trường trái phiếu
Có thể hiểu thị trường trái phiếu chính là nơi diễn ra các giao dịch trao đổi mua bán trái phiếu với mức giá khác nhau từ các nhà đầu tư tham gia thị trường. Bên cạnh đó, còn có các hình thức môi giới trái phiếu trao đổi mua bán trên thị trường này.
Do có các tính năng và đặc điểm riêng nên thị trường trái phiếu được chia thành rất nhiều loại khác nhau. Các nhà đầu tư nên chọn lựa cho mình thị trường trái phiếu phù hợp tùy theo từng mục đích đầu tư.
Về thị trường trái phiếu chính phủ, đây là một nhân tố then chốt đảm bảo thị trường trái phiếu có thể huy động vốn nhanh chóng và hoạt động hiệu quả. Thị trường trái phiếu sẽ là nơi đầu tư của nhiều người khi nhà nước cần vốn bù đắp cho sự thiếu hụt ngân sách.
Đáng chú ý, các chủ thể trong thị trường trái phiếu chính phủ được bảo vệ và có quyền lợi rõ ràng của riêng họ. Thị trường này được xem là một thị trường quy chuẩn cho các thị trường tài chính hiện nay. Trong thị trường trái phiếu chính phủ, các trái phiếu chủ yếu phục vụ mục đích huy động vốn theo kế hoạch của nhà nước. Ngoài ra, đó còn là nơi để giúp cho các nhà nước quản lý dòng tiền của thị trường, đồng thời chống lại và ngăn chặn hiện tượng lạm phát.
Giá trái phiếu là gì?
Còn được gọi là giá phát hành trái phiếu, giá trái phiếu là định mức giá trị của mỗi trái phiếu khi được chào bán ra công chúng hay có thể hiểu là giá trị được ghi trên tờ trái phiếu. Giá phát hành của các loại trái phiếu khác nhau sẽ khác nhau.
Giá của trái phiếu thường sẽ được tính theo mức phần trăm của giá trị mệnh giá đó. Do vậy, khá phức tạp khi tính toán để đưa ra giá của một trái phiếu. Người ta cần cân nhắc tính toán kỹ lưỡng, dựa vào tình hình thực tế của thị trường khi đó và thị trường của bên phát hành trái phiếu. Trong giá phát hành trái phiếu, có một số khái niệm hay gặp như:
- Giá chiết khấu: Trái phiếu có mệnh giá cao hơn giá phát hành. Nhà đầu tư trái phiếu có thể mua trái phiếu với mức giá thấp hơn so với mệnh giá của trái phiếu đó
- Giá đi ngang: Giá trái phiếu tương đương với giá phát hành của trái phiếu đó khi được chào bán ra công chúng
- Giá gia tăng: Giá bán phát hành cao hơn so với mệnh giá của trái phiếu
Tùy từng thời gian nhất định mà nhà đầu tư vào trái phiếu lựa chọn loại giá trái phiếu đầu tư sao cho hợp lý.
Thời hạn của trái phiếu
Một trái phiếu luôn luôn có thời hạn riêng. Đối với các nhà đầu tư, việc tìm hiểu về thời hạn của trái phiếu cũng rất quan trọng. Trong tiếng Anh, thời hạn của trái phiếu được gọi là Term Bonds. Đây là thời gian số năm trái phiếu được lưu hành trên thị trường. Bên phát hành trái phiếu sau thời gian đó sẽ phải thanh toán tất cả gốc và lãi cho chủ đầu tư trái phiếu đó.
Đối với cả bên bán và bên mua, ý nghĩa của thời hạn trái phiếu rất quan trọng. Đó là khoảng thời gian được tính toán bởi bên cho phát hành trái phiếu và là thời hạn mục tiêu của kinh doanh. Thông qua thời hạn của trái phiếu, có thể thấy rõ mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp cũng như khoảng thời gian nhận số tiền lãi trái phiếu của các nhà đầu tư trái phiếu. Lãi suất của các trái phiếu có thời hạn dài thông thường sẽ hấp dẫn và cao hơn so với các trái phiếu ngắn hạn. Đó cũng là một mối quan hệ của lãi suất trái phiếu và thời hạn trái phiếu, được biểu thị bằng đường cong Yield Curve.
Lợi tức trái phiếu
Một khái niệm liên quan đến trái phiếu cũng rất quan trọng là lợi tức trái phiếu. Đây là khái niệm có tầm ảnh hưởng khá lớn vì nó là giá trị lãi suất được ghi trên trái phiếu không có mệnh giá của trái phiếu. Trong tiếng anh, Bond Yield là lợi tức trái phiếu. Lợi tức trái phiếu có công thức tính như sau:
Lợi tức trái phiếu = Số giá trị thanh toán thưởng hàng năm/ Giá trị trái phiếu
Dựa theo công thức tính này, có thể nhận thấy có 2 yếu tố ảnh hưởng tới lợi tức trái phiếu. Đó là giá trị của trái phiếu và thanh toán phiếu thưởng hàng năm. Lợi tức sẽ bị giảm đi đáng kể khi giá của trái phiếu tăng lên. Trong khi lợi tức trái phiếu lại tăng rất mạnh một khi giá của trái phiếu sụt giảm. Đây là một trong những lưu ý quan trọng mà giới đầu tư cần quan tâm khi mới chập chững bước vào thị trường trái phiếu.
Trái phiếu là một khái niệm rất phổ biến trong lĩnh vực tài chính, chứng khoán. Liên quan đến trái phiếu, những thông tin về đặc điểm, phân loại cũng rất quan trọng cho các nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu. Hy vọng rằng những kiến thức ở bài viết này sẽ có ích cho bạn đọc khi tìm hiểu về chủ đề trái phiếu.
